Zanieczyszczenie wody

ZANIECZYSZCZENIE WODY

Woda jest tak samo ważna dla utrzymania życia jak tlen i pożywienie. Bez wody umiera każde żywe stworzenie – roślina, zwierzę, człowiek. Cała woda, także woda z kranu, pochodzi z obiegu hydrologicznego: z oceanów, jezior i rzek, z pól i lasów, z których stale wznosi się w postaci pary i powoduje powstawanie chmur. Tworzenie się chmur prowadzi do opadów deszczu, gradu i śniegu.

Obecnie jednak woda jest zanieczyszczona. Na drodze ku ziemi pochłania dwutlenek węgla, amoniak i inne gazy, wwymywa cząstki brudu i znieczyszczenia chemiczne z atmosfery i przenosi je do ziemi. Wody morskie zanieczyszczone są przede wszystkim przez wycieki ropy, mycie statków i awarie zbiorników oraz próby nuklearne.

Główne źródła zanieczyszczenia rzek to: ścieki miejskie, przemysłowe i pochodzenia rolniczego. Rolnicy stosują coraz więcej nawozów azotowych, wskutek czego wody odpływające z silosów mogą mieć zabójcze właściwości.

Zanieczyszczenia przedostające się do wody z powietrza i gleby zamieniają się w kwas azotowy i woda staje się kwaśna. Niszczone są w ten ssposób znajdujące się w niej mikroorganizmy. Kwaśne opady oddziałują na glebę, dla której jeszcze gorsze jest topnienie kwaśnego śniegu. Poza tym wodę zanieczyszczają rozpuszczalniki przemysłowe, środki owadobójcze, pestycydy i zanieczyszczenia nieorganiczne, głównie zaś: chlorki, azbest, rtęć, wapno, arsen, bar, metale cciężkie i azotan.

W wodach znajdują się również zanieczyszczenia radioaktywne (stront-90, pluton, rad) i zanieczyszczenia biologiczne (bakterie, wirusy, grzyby, pasożyty). Tymczasem woda to jedyny środek niezbędny do życia. Wszelkie zanieczyszczenia wód powodują najpierw choroby, a następnie śmierć organizmów żywych. W zanieczyszczonych oceanach giną rośliny i zwierzęta. Zanieczyszczone wody powodują choroby roślin lądowych. Związki szkodliwe zmagazynowane w roślinach dostają się do organizmów zwierząt i ludzi.

A jak to się odbija na człowieku? On także cierpi na tym, gdy jeziora i rzeki, niegdyś kipiące życiem, umierają z powodu zakwaszenia. Co więcej naukowcy norwescy na podstawie badań doszli do wniosku, że wskutek wzrostu kwasowości zarówno woda z jezior, jak i z gleby rozpuszcza aluminium. Stwarza to poważne niebezpieczeństwo dla zdrowia, zauważono bowiem wyraźny zzwiązek pomiędzy wyższą umieralnością a zwiększeniem zawartości aluminium w wodzie. Nieustający niepokój budzi też możliwość istnienia zależności między aluminium a chorobą Alzheimera i innymi dolegliwościami podeszłego wieku.

Społeczeństwo ma prawo do dostępu do czystej wody, traktowanej jako woda do:

– woda do picia,

– woda do kąpieli i rekreacji

– woda jako element czystego środowiska naturalnego.

Jeżeli ludzkość nie powstrzyma zanieczyszczenia wód, to zniszczy florę i faunę Ziemi, a w konsekwencji również życie.

RODZAJE I ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZENIA WÓD:

Przez zanieczyszczenie wód rozumiemy niekorzystne zmiany właściwości ffizycznych, chemicznych i bakteriologicznych wody spowodowane wprowadzaniem w nadmiarze substancji nieorganicznych (stałych, płynnych, gazowych), organicznych, radioaktywnych czy wreszcie ciepła, które ograniczają lub uniemożliwiają wykorzystywanie wody do picia i celów gospodarczych.

Największą ilości wody zużywają:

– energetyka

– hutnictwo

– górnictwo

– przemysł chemiczny i papierniczy

Zanieczyszczenia wód mogą być naturalne, pochodzące z domieszek zawartych w wodach powierzchniowych i podziemnych (np. zasolenie, zanieczyszczenie humusem, związkami żelaza), oraz sztuczne – antropogeniczne, związane z działalnością człowieka, a pochodzące głównie ze ścieków, a także z powierzchniowych i gruntowych spływów z terenów przemysłowych, rolniczych, składowisk odpadów komunalnych (wysypisk śmieci). Zanieczyszczenia sztuczne dzielimy na biologiczne i chemiczne.

Zanieczyszczenia biologiczne:

są spowodowane obecnością drobnoustrojów patogennych, np. bakterii, wirusów, glonów, grzybów, pierwotniaków i ich toksyn.

Zanieczyszczenia chemiczne:

odnoszą się do zmian składu chemicznego i odczynu (pH). Należą do nich: oleje, benzyna, smary, ropa i jej składniki, detergenty, chemiczne środki ochrony roślin (pestycydy), nawozy (głównie związki fosforu i azotu), węglowodory aromatyczne (benzo(a)piren), sole metali ciężkich, silne kwasy, zasady, fenole, krezole

Pestycydy:

Zanieczyszczenie wód gruntowych i powierzchniowych pestycydami staje się coraz poważniejszym problemem, w szczególności na obszarach rolniczych. Chociaż zanieczyszczenie wody pitnej pestycydami nie wydaje się być bardzo rozpowszechnione, badania wykazują występowanie takich zanieczyszczeń. Zakres zanieczyszczenia wody pitnej i wpływ spożywania niewielkich ilości pestycydów na zdrowie nie są jeszcze zznane. Testy przeprowadzone przez NSF International umożliwiły uzyskanie przez system oczyszczania wody eSpring certyfikatu dotyczącego obniżania zawartości wielu pestycydów i produktów ubocznych pestycydów.

Zanieczyszczenia wód płynących

Stan czystości rzek polskich od lat ulega pogorszeniu. Od 1964r. kiedy to rozpoczęto ujednolicanie kryteriów badania jakości wód rzecznych, zmniejszyła się długość odcinków rzek z wodami I klasy czystości, przybyło natomiast wód klas wyższych oraz nie odpowiadających normom.

Zanieczyszczenia jezior

Jeziora w Polsce są najbardziej zagrożone zrzutem do nich ścieków komunalnych i przemysłowych, jak również spływem powierzchniowym wymywanych nawozów mineralnych. Efektem tego jest eutrofizacja, czyli wzrost żyzności wód, spowodowany napływem nadmiernej i substancji organicznych. Niebezpieczny jest także dopływ pestycydów zawierających w swoim składzie metale ciężkie oraz węglowodory chlorowane. Niebezpieczeństwo ze strony pestycydów polega na ich kumulacji w organizmach oraz na tym, że przez długi czas pozostają w wodzie w formie toksycznej i powodują wymarcie wielu organizmów. Degradacja wód jezior jest procesem praktycznie nieodwracalnym. Wody zatrutych jezior jedynie w minimalnym stopniu są w stanie same się oczyścić.

Zanieczyszczenia morza bałtyckiego

Stan środowiska Morza Bałtyckiego jest również alarmujący. W polskiej strefie przybrzeżnej nastąpiło zaburzenie równowagi biologicznej i chemicznej, spowodowane dopływem wraz ze ściekami przemysłowymi i komunalnymi związków biogennych, soli metali ciężkich, węglowodorów chlorowanych, ropy i ropopochodnych. Na dużą skalę występują także zzanieczyszczenia termiczne i radioaktywne. W niektórych akwenach, jak Zatoka Gdańska i Zatoka Pucka, Zalew Szczeciński, Zatoka Pomorska, doszło do silnej eutrofizacji, będącej wynikiem koncentracji fosforanów, azotanów i innych substancji. Wyraziło się to w rozszerzeniu powierzchni przydennych obszarów beztlenowych skażonych siarkowodorem, powstałym w wyniku rozkładu materii organicznej przez bakterie beztlenowe. Wpłynęło to ujemnie na zoobentos i ryby żyjące przy dnie; spowodowało zniszczenie tradycyjnych tarlisk dorsza oraz znaczne zatrucie ryb, np. węgorzy, dorszy, narybku szprota. Doprowadzane do morza nie oczyszczone ścieki komunalne są przyczyną zagrożenia. Największa ilość zanieczyszczeń przedostaje się do Morza Bałtyckiego wraz z wodami Wisły i Odry. Nie bez znaczenia są też zanieczyszczenia pochodzące z żeglugi. Warto dodać, że Bałtyk należy do najbardziej skażonych mórz pod względem zawartości substancji radioaktywnych.

SPOSOBY OCHRONY WÓD PRZED ZAMECZYSZCZENIAMI

Ochrona zasobów wodnych polega przede wszystkim na rozwiązaniach technicznych, takich jak:

-stosowanie bezściekowych technologii w produkcji przemysłowej;

-napowietrzanie wód stojących;

-zamykanie obiegów wodnych w cyklach produkcyjnych i odzysk

wody ze ścieków;

-utylizacja wód kopalnianych oraz powtórne wtłaczanie tych wód do górotworu;

-zabezpieczanie hałd i wysypisk;

-oczyszczanie ścieków i unieszkodliwianie osadów ściekowych.

Metody oczyszczania ścieków to:

mechaniczne

polegające na usuwaniu zanieczyszczeń nierozpuszczalnych, tj. ciał stałych i tłuszczów ulegających sedymentacji lub flotacji przy użyciu urządzeń rozdrabniających, cedzących (krat, sit, piaskowników), osadników, odtłuszczaczy;

chemiczne

polegające na wytrącaniu

niektórych związków rozpuszczalnych lub ich neutralizacji za pomocą takich procesów, jak: koagulacja, sorpcja na węglu aktywnym;

biologiczne

najważniejsze w technologii oczyszczania ścieków, polegające na zmineralizowaniu zanieczyszczeń dzięki działaniu mikroorganizmów, głównie bakterii tlenowych Głównymi urządzeniami technicznymi są: złoża biologiczne, komory osadu czynnego oraz komory fermentacyjne;

z podwyższonym usuwaniem biogenów

metoda oczyszczania ścieków w oczyszczalniach o wysoko efektywnych technologiach oczyszczania (głównie biologicznych, a także chemicznych), umożliwiających zwiększoną redukcję azotu i fosforu.

ROLNICZE ZANIECZYSZCZENIA WODY

GNOJÓWKA I ŚCIEKI KOMUNALNE

Ścieki zawierają liczne substancje pochodzenia nnaturalnego i technicznego o różnym stężeniu. Wpływy na obciążeń na wody stojące i płynące są zdecydowanie różne. Wody stojące: sadzawki, stawy i jeziora, są układami zamkniętymi, w wyniku, czego nie mogą one tak jak w przypadku wód płynących „pozbyć się“ obciążeń, które do nich trafiły. Rzeki mają tę przewagę nad wodami stojącymi, że mogą odprowadzić substancje szkodliwe. Doprowadzone do wód ścieki wędrują przez rzeki, potoki do morza. Następstwem tego jest obciążenie mórz. Rozszerza się przy tym zanieczyszczenie związkami organicznymi, a ttakże metalami ciężkimi. Metale ciężkie częściowo osiadają w strefie brzegowej, a częściowo przedostają się do łańcucha pokarmowego. Kumulują się one w organizmach stanowiących dalsze ogniwa troficzne. Ryby i inne zwierzęta morskie, które spożywa człowiek, zawierają pozostałości środków ochrony roślin, przemysłowych cchemikaliów i metali ciężkich. W jeziorach zwiększona dawka odżywczych i organicznych związków pochodzenia ściekowego, przyśpieszają bardzo proces zarastania jezior glonami i ich rozmnażanie. W wyniku ich rozrastania światło nie dochodzi do głębszych warstw jeziora, ponadto zmniejsza się ilość tlenu potrzebnego do życia organizmom w wodzie, w wyniku tego następuje zwolnienie rozkładu obumarłych roślin i zwierząt, co prowadzi do starzenia się jezior. Objętość ścieków rośnie bardzo szybko.

Najpowszechniej odprowadzane ścieki rolnicze to gnojówka. Jest ona bardzo niebezpieczna dla wód stojących i nie powinna być ona wpuszczana do nich. Wpuszczanie gnojowicy do wód może doprowadzić do całkowitego wyniszczenia ryb. Przy rozwiniętej masowej hodowli zwierząt rolnicy niewiedzą, co mają z nią zrobić i jak powinna być ona zużywana. W tym wypadku gnojowica zzamiast być nawozem naturalnym staje się bardzo uciążliwym odpadem. Rolnicy nawożą gnojowicą puste pola, kiedy nie ma wegetacji jesienią i zimą, skąd spływają do jezior i rzek. Skutki są katastrofalne. Problemy ze ściekami są zjawiskiem towarzyszącym cywilizacji. Już w średniowieczu liczne zbiorniki wodne zmieniły się w cuchnące „kloaki“ przez odprowadzanie do nich różnego rodzaju ścieków. Aby przeciwdziałać powstawaniu w naszych czasach cuchnących zbiorników wodnych buduje się oczyszczalnie ścieków. Ponieważ wody naturalne są w coraz większym stopniu zagrożone ściekami w ostatnim cczasie prowadzi się uprzedmiotowione wysiłki, aby ścieki były oczyszczone a nie odprowadzane różnego rodzaju sposobami do wód.

Aby chronić naszą wodę przed ściekami z gospodarstw rolnych, oraz aby ograniczyć ich przepływ do wód gruntowych gospodarstwa rolne powinny:

– wszystkie produkowane w gospodarstwie odchody i odpady ciekłe przechowywać w specjalnych zbiornikach usytuowanych w odpowiedniej odległości od gospodarstw i granic zagrody wiejskiej,

– zbiorniki na odchody płynne zwierzęce powinny mieć ściany i dno nieprzepuszczalne oraz powinny być szczelnie pokryte płytą zaopatrzoną w otwór wejściowy i wentylacyjny lub pływającą po powierzchni szczelną pokrywa,

– dążyć do zmniejszenia ilości gnojowicy produkowanej w gospodarstwie poprzez racjonalizację ilości wody zużywanej do higieny pomieszczeń inwentarskich oraz ograniczenie wycieków z poideł, aby nie zwiększyć objętości masy, która będzie transportowana na pole,

– gnojówka, ewentualnie wraz z wodą gnojowa, może być przechowywana wyłącznie w szczelnych, specjalnie skonstruowanych zbiornikach,

– gnojowica powinna być tak zbudowana, aby nie była źródłem zakażenia ludzi i zwierząt, a także chroniła obornik przed wyschnięciem, ale jednocześnie nie powinna być zalewana przez wody deszczowe i podziemne,

– soki z pryzm kiszonkowych powinny być odprowadzane do własnych studzienek odciekowych, które są częścią składową silosów, w których składowana jest kiszonka,

– ścieki nie przyłączone do sieci kanalizacyjnej, a odprowadzane bezpośrednio do wód otwartych stanowią zagrożenie ddla środowiska,

nie dopuszczać się nawożenia ściekami roślin przeznaczonych do spożycia na surowo.

Nawozy azotowe

Rolnicy stosują nawozy mineralne a w szczególności azotowe, które mają im pomóc w uzyskaniu lepszych plonów. Powierzchnie uprawne mogą być wtedy lepiej zagospodarowane. Rolnicy jednak często „zapominają“, iż zbyt duża ilość nawozów może też powodować szkody. Nawozy przedostają się do gleby i w ten sposób zanieczyszczają zarówno glebę jak i wody, gdzie przedostają się wraz z deszczem. Przeprowadzając systematyczne badania w czasie późnej zimy, wczesnej wiosny, a zatem w okresie topnienia śniegu, po silnych deszczach w lecie i jesieni, gdy duża ilość wody „wędruje“ do powierzchniowych warstw gleby, wynika, że przechodzenie azotanów do wód gruntowych i powierzchniowych zwiększa się z roku na rok coraz bardziej. Zanieczyszczenie środowiska wodnego nawozem azotowym można nie tylko spowodować przez nieracjonalne ich stosowanie, ale również przez niewłaściwe składowanie nawozów oraz czyszczenie zagrody rolniczej.

Nawozy mineralne w postaci płynnej i stałej powinny być przechowywane w oryginalnych opakowaniach lub w przystosowanych do tego celu zbiornikach, w magazynach lub pod zadaszeniem. Dopuszcza się przechowywanie tych nawozów w pryzmach uformowanych na utwardzonym i nieprzepuszczalnym podłożu. Załadunek i rozładunek nawozów stałych i przetaczanie nawozów płynnych muszą się odbywać w sposób wykluczający ich dostanie się na ppowierzchnię gleby. Przy nadmiernym obciążeniu wód nawozami azotowymi stacje wodociągowe tylko mają jedno wyjście: sprowadzić wodę mniej skażoną z odległych terenów.Wiele krajów zamierza zmniejszyć stosowanie nawozów, a w szczególności nawozów azotowych. Praktyka jednak dowodzi, że przez długi okres wytyczne te pozostaną jeszcze w świecie marzeń. Każdy rolnik powinien ograniczyć przedostawanie się z jego gospodarstwa nawozów azotowych do wód przez zastosowanie poniższych zasad:

– nawozy mineralne zawierające azot powinny być stosowane bezpośrednio przed rozpoczęciem sezonu wegetacyjnego,

– należy unikać stosowania nawozów azotowych w okresie przedłużającej się suszy,

– na trwałych użytkach zielonych można stosować nawożenie azotowe do początku września, jeżeli temperatura we wrześniu będzie sprzyjająca dla wzrostu traw,

– aby uniknąć skażenia wód, nie należy stosować żadnych nawozów, jeżeli są przewidywane duże opady deszczu w ciągu najbliższych 48 godzin,

– nie należy przekraczać zalecanej dawki azotu,

– narzędzia używane do rozprowadzania nawozów mineralnych i organicznych powinny być w dobrym stanie technicznym, gdyż to zapewnia zastosowanie określonej dawki azotu,

– wysokość nawożenia należy dostosować do potrzeb pokarmowych rośliny w określonej fazie wzrostu, w konkretnych warunkach glebowych, które będzie gwarantowało plon optymalny ekonomicznie i bezpieczny ze względu na środowisko,

– dawkę nawozów azotowych należy podzielić na kilka części, zależnie od pobierania składnika przez rośliny. Pierwszą dawkę stosuje się przed siewem,

sadzeniem roślin jarych lub w okresie ruszenia wegetacji roślin ozimych, a następnie w okresach intensywnego wzrostu roślin.