Układ z Schengen – šengeno sutartis
BIBLIOGRAFJA:
1. A. Graś „Porozumienie z Schengen – geneza i stan obecny“. „Polska droga do Schengen. Opinie ekspertów.“ Warszawa 2001, s. 11-39.
2. The Schengen acquis integrated into the European Union / Council of the European Union. Luxembourg : Office for Official Publications of the European Communities, 2001.
3. Lietuva Europos Sąjungoje : pirmieji metai// Gaidys, M. Gedvilaitė, A. Jasilionienė, V. Kasparavičienė, E. Kocai, E. Krukauskienė, R. Lazutka, D. Liutikas, G. Maniukaitė, I. Matonytė, A.V. Matulionis, D. Mikulėnaitė, A. Novelskaitė, K. Rybakova, D. Skučienė, V. Stankūnienė, LL. Šumskaitė, V. Tretjakova, I. Trinkūnienė, A. Vosyliūtė, L. Žalimienė, V. Žilinskaitė. Vilnius, 2005.
4. Aleksander Maksimczuk, Leszek Sidorowicz „Ochrona granic i obsługa ruchu granicznego”, Warszawa, 2007.
5. Beczala J. „Układ z Schengen.Wsólpraca policji i organów sprawiedliwości po Maastricht”, Lódż 1998.
6. Agnieszka Kacperska „Unia Europejska”Leksykon integracji.
Układ z Schengen
Układ z Schengen jest umową międzynarodową, zawartą, między niektórymi krajami członkowskimi Unii Europiejskiej, mającą na celu zapewnienie swobody przepływu osób na obszarze składającym się z terytoriów państw sygnatariuszy. Układ z Schengen – został zawarty w miejscowości Schengen ww Luksemburgu, 14 czerwca 1985 roku. Porozumienie znosi kontrolę osób przekraczających granice między państwami członkowskimi, a w zamian za to wzmacnia współpracę w zakresie bezpieczeństwa i polityki azylowej. Układ dotyczy również współpracy przygranicznej policji.
13 lipca 1984 roku Niemcy i Francja zzawarły porozumienie w Saarbrücken. Była to dwustronna umowa w sprawie ułatwiania obywatelom obu państw przekraczania wspólnej granicy. Umowa ta dotyczyła jedynie kontroli na drogowych przejściach granicznych. Umową z Saarbrücken zainteresowały się kraje Beneluksu, mające już doświadczenie w funkcjonowaniu unii paszportowej. Wykorzystano więc część rozwiązań z Saarbrücken i zawarto nową umowę. W 1985 roku w miejscowości Schengen podpisano porozumienie o stopniowym znoszeniu kontroli na wspólnych granicach (tzw. Schengen I) między krajami Unii Gospodarczej Beneluksu, Francją i RFN. Umowa ta została zawarta poza wspólnotowym porządkiem prawnym.
Od 1986 r. wprowadzono zwykłą kontrolę wzrokową na granicy dokonywaną w stosunku do pojazdów przekraczających ją ze zmniejszoną prędkością. Natomiast 26 marca 1995 r. całkowicie zniesiono kontrolę na granicach. W 1995 r. na mocy układu z 1990 rr. również Hiszpania i Portugalia stały się pełnoprawnymi członkami Grupy. Włochy, Grecja, Austria oraz pięć krajów nordyckich (Dania, Finlandia, Szwecja, Norwegia, Islandia) uzyskały wówczas status obserwatorów.
Układ jest otwarty dla wszystkich członków Unii Europejskiej. Wynikająca z niego swoboda przepływu osób wewnątrz tzw. strefy Schengen dotyczy nie tylko obywateli państw – sygnatariuszy, ale wszystkich osób wszelkiej narodowości i o dowolnym obywatelstwie, które przekraczają granice wewnętrzne na terenie objętym porozumieniem. Do układu Schengen należy obecnie trzynaście państw Unii Europejskiej. Islandia i Norwegia, wchodzące ww skład Związku Paszportowego Krajów Nordyckich, są z grupą z Schengen stowarzyszone. Przyjęcie przepisów wynikających z Układu z Schengen jest jednym z wymogów uzyskania członkostwa w Unii Europejskiej przez kraje kandydujące, tak więc w przyszłości strefa swobodnego, niekontrolowanego przepływu osób znacznie się powiększy i obejmie prawie całą Europę.
Swobodny przepływ osób w ramach Wspólnot Europejskich był ograniczony istnieniem kontroli granicznych na większości granic między państwami członkowskimi WE (wyjątek stanowiły państwa Beneluksu). Brak zgody na zniesienie kontroli na granicach między wszystkimi krajami Wspólnot sprawił, że Niemcy i Francja zawarły 13 lipca 1984 r. porozumienie w Saarbrücken. Była to dwustronna umowa w sprawie ułatwiania obywatelom obu państw przekraczania wspólnej granicy. Umowa ta dotyczyła jedynie kontroli na drogowych przejściach granicznych.
Umową z Saarbrücken zainteresowały się kraje Beneluksu, mające już doświadczenie w funkcjonowaniu unii paszportowej. Wykorzystano więc część rozwiązań z Saarbrücken i zawarto nową umowę. 14 czerwca 1985 r. w miejscowości Schengen podpisano porozumienie o stopniowym znoszeniu kontroli na wspólnych granicach (tzw. Układ Schengen I) między krajami Unii Gospodarczej Beneluksu, Francją i RFN). Umowa ta została zawarta poza wspólnotowym porządkiem prawnym.
Zobowiązania stron w umowie podzielono na środki krótko i długofalowe. W części pierwszej Układu uzgodniono ułatwienia kontrolne do szybkiej realizacji (do 1 stycznia 1986 rr.). Polegały one m.in. na przyjęciu zwykłej kontroli wzrokowej na granicy, dokonywanej w stosunku do pojazdów przekraczających ją ze zmniejszoną prędkością oraz – tam, gdzie było to możliwe – dokonywaniu wspólnych kontroli granicznych. Warto podkreślić, że ułatwienia w zakresie kontroli granicznych na wspólnych granicach dotyczyły nie tylko obywateli państw-stron Układu, ale wszystkich obywateli państw członkowskich Wspólnot Europejskich.
W części drugiej Układu uzgodniono długookresowy (do 1 stycznia 1990 r.), obszerny program realizacji – w dalszej perspektywie – środków kompensacyjnych, które uznano za konieczne do całkowitego zniesienia kontroli na granicach wewnętrznych. Środki kompensacyjne – których szczegółowe uregulowanie miało nastąpić w „terminie późniejszym“ – miały wyrównać uszczerbek w bezpieczeństwie wewnętrznym, powstały na skutek złagodzenia reżimu kontroli na wspólnych granicach (przeniesienie wzmocnionej kontroli na granice zewnętrzne). Jako jeden z najistotniejszych środków kompensacyjnych przewidziano wzmocnienie współpracy między policją i służbami celnymi, zwłaszcza w zwalczaniu przestępczości, łącznie z wprowadzeniem prawa pościgu policyjnego.
27 listopada 1990 r. Włochy podpisały w Paryżu umowę o akcesji do Układu, a następnie uczyniły to Hiszpania i Portugalia – 25 czerwca 1991 r. w Bonn, Grecja – 6 listopada 1992 r. w Madrycie, Austria 28 kwietnia 1996 r. w Brukseli. 19 grudnia 1996 r. Dania, Finlandia i Szwecja podpisały w Luksemburgu umowę oo akcesji do Schengen, Islandia i Norwegia zaś uzyskały status obserwatorów. Z kolei 19 maja 1999 r. zawarto umowę stowarzyszającą obydwu nordyckich obserwatorów z Schengen, która weszła w życie 20 czerwca 2000 roku.
Do obszaru Schengen zaliczają się też Azory, Madera i Wyspy Kanaryjskie, ale już nie terytoria zamorskie krajów członkowskich Unii, jak np. Antyle Holenderskie.
Układ z Schengen miał wejść w życie 1 stycznia 1990 r. Jednakże ze względu na kosztowne przygotowania techniczne i konieczność ratyfikowania go – wszedł w życie dopiero 26 czerwca 1995 r.
Konwencja Wykonawcza do Układu z Schengen z 1990 roku
Umowa Schengen I przewidywała program realizacji „środków kompensacyjnych“. Jego uszczegółowienie wymagało zawarcia dodatkowej umowy o charakterze wykonawczym w stosunku do Układu z Schengen. Prace nad nową umową trwały kilka lat. Powodem były kontrowersje dotyczące m.in. przepisów azylowych oraz sytuacja polityczna (zjednoczenie Niemiec i otwarcie granicy niemiecko-niemieckiej).
Dopiero 19 czerwca 1990 r. podpisano Konwencję Wykonawczą do Układu z Schengen (zwaną też Schengen II), znoszącą ostatecznie kontrole na wspólnych granicach wewnętrznych jej państw-stron.
Zasadniczym celem Schengen II było zapewnienie bezpieczeństwa i porządku publicznego na terytorium Schengen oraz urzeczywistnienie swobody przepływu osób. Konwencja wprowadziła także środki kompensacyjne, wyrównujące deficyt bezpieczeństwa, jaki powstałby wskutek zniesienia kontroli na granicach
zewnętrznych.
26 marca 1995 r. Konwencja weszła w życie w stosunku do Belgii, Niemiec, Francji, Luksemburga, Holandii, Hiszpanii i Portugalii, a dopiero 29 kwietnia 1998 r. wobec Włoch i Austrii, następnie 26 marca 2000 r. wobec Grecji oraz 25 marca 2001 r. w odniesieniu do Danii, Finlandii i Szwecji oraz stowarzyszonej Islandii i Norwegii. Tym samym w ramach Schengen współpracuje obecnie 15 krajów, w tym 13 państw członkowskich Unii Europejskiej. Irlandia i Wielka Brytania nie przystąpiły ani do Schengen I, aani do Schengen II.
2 października 1997 r. podpisano Traktat Amsterdamski, który wszedł w życie 1 maja 1999 r. Traktat stwierdza, że jednym z celów Unii Europejskiej jest „utrzymanie i rozwój Unii jako obszaru wolności, bezpieczeństwa i prawa, w którym zagwarantowany jest swobodny przepływ osób w powiązaniu z właściwymi środkami w odniesieniu do kontroli na granicach zewnętrznych, azylu, imigracji, jak również zapobieganiu i zwalczaniu przestępczości“.
Traktat Amsterdamski wnosi daleko idące zmiany zarówno w III filarze UE (pozostawienie w nim wyłącznie wwspółpracy sądowej i policyjnej w sprawach karnych), jak i porządku Schengen (włączenie go do prawa wspólnotowego).
Do Traktatu dołączono Protokół włączający acquis Schengen w ramy Unii i Wspólnot Europejskich oraz Deklaracje dołączone do Aktu Końcowego.
Dorobek prawny Schengen został podzielony nna dwie części.
Przepisy związane ze swobodnym przepływem osób oraz zniesieniem kontroli na granicach wewnętrznych, a także transportem i przepływem towarów włączono do I filaru Unii Europejskiej.
Do III filaru Unii Europejskiej włączono natomiast przepisy dotyczące policji i bezpieczeństwa, a także przepisy dotyczące Systemu Informacyjnego Schengen. Obecnie bowiem w III filarze pozostaje wyłącznie współpraca policyjna i wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych. Pozostałe przepisy, np. współpraca w sprawach cywilnych, przeniesiono do I filaru UE.
Współpraca w III filarze UE ma na celu zapewnienie obywatelom wysokiego poziomu ochrony w przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości przez wspólne działania państw członkowskich w dziedzinie współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych, zapobieganie rasizmowi i ksenofobii oraz walka z tymi zjawiskami.
Cel ten osiągany jest przez zzapobieganie przestępczości zorganizowanej lub innej i walkę z tym zjawiskiem, a w szczególności z terroryzmem, handlem ludźmi i przestępstwami przeciwko dzieciom, handlem narkotykami, handlem bronią, korupcją i nadużyciami. Służy temu ściślejsza współpraca między siłami policji, władzami celnymi i innymi właściwymi władzami w państwach członkowskich, bezpośrednio i za pośrednictwem Europejskiego Urzędu Policji (EUROPOL), ściślejsza współpraca między władzami sądowymi i innymi właściwymi władzami państw członkowskich oraz zbliżanie norm prawa karnego państw członkowskich.
Współpraca w ramach III filaru UE jest realizowana z poszanowaniem ppostanowień Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, Konwencji w sprawie statusu uchodźców oraz poszanowaniem ochrony przyznanej przez państwa członkowskie osobom prześladowanym z przyczyn politycznych.
Rządowy projekt ma głównie dostosować polskie prawo do włączenie się do układu z Schengen. Wprowadza on między innymi definicje danych SIS, zawartych w Systemie Informacyjnym Schengen oraz danych VIS, zawartych w Systemie Informacji Wizowej, a także Krajowego Systemu Informatycznego KSI.
Zgodnie z projektem, KSI ma umożliwiać organom administracji publicznej oraz wymiaru sprawiedliwości dostęp do danych zgromadzonych w SIS i VIS. Projektowane regulacje określają również rodzaj informacji jakie mają być w systemie zamieszczane. Chodzi głównie o informacje o osobach poszukiwanych, zaginionych, świadkach, a także tych którzy zostali wezwani do stawienia się przed sądami oraz o poszukiwanych pojazdach i przedmiotach. W KSI mają również znajdować się informacje o cudzoziemcach, którym odmówiono wjazdu do Polski. Projekt określa, jakie instytucje mają dostęp do systemu, a poprzez niego również do SIS i VIS.
Nadzór nad prawidłowym działaniem systemu ma sprawować minister spraw wewnętrznych i administracji. On jest też uprawniony do zablokowania dostępu do KSI danemu organowi, jeżeli uzna, że doszło do nieprawidłowości. Zgodnie z opracowywanymi przepisami, funkcje nadzorcze nad funkcjonowaniem polskiej części systemu ma również Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych. <
Projekt zakłada również powstanie w ramach Komendy Głównej Policji Biura SIRENE, które będzie zapewniać możliwość wymiany informacji pomiędzy Polską, a innymi krajami układu Schengen.
Organem odpowiedzialnym za KSI ma być organ techniczny KSI. Jego głównymi zadaniami są: utworzenie, uruchomienie i eksploatacja techniczna, a także zapewnienie sprawnego działania i bezpieczeństwa systemu.
Policja będzie administrowała podstawowym systemem komputerowym, a Straż Graniczna zapasowym, który umożliwia dostęp do danych SIS. Polska przeszła już pomyślnie testy techniczne dostępu do europejskiego systemu. We wrześniu ma zapaść polityczna decyzja Unii Europejskiej w sprawie rozszerzenia systemu.
Układ z Schengen powstał w 1985 roku. W późniejszych latach był modyfikowany. Układ znosi kontrolę na wewnętrznych granicach państw, które podpisały dokument. Dotychczas podpisały go prawie wszystkie państwa unii (poza Wielką Brytanią i Irlandią) oraz Norwegia oraz Islandia.
Członkowie układu z Schengen wraz z datami przystąpienia
o Austria – 1 grudnia 1997 r.
o Belgia – 26 marca 1995 r.
o Czechy – 21 grudnia 2007 r.(granica lądowa i morska), 29 marca 2008 r.(granica powietrzna)
o Dania – 25 marca 2001 r.
o Estonia – 21 grudnia 2007 r.(granica lądowa i morska), 29 marca 2008 r.(granica powietrzna)
o Finlandia – 25 marca 2001 r.
o Francja – 26 marca 1995 r.
o Grecja – 26 marca 2000 r.
o Hiszpania – 26 marca 1995 r.
o Holandia – 26 marca 1995 r.
o Islandia – 25 marca 2001 r.
o Litwa – 21 grudnia 2007 r.(granica lądowa i morska), 29 marca 2008 r.(granica powietrzna)
o Luksemburg – 26 marca 1995 r.
o Łotwa – 21 grudnia 2007 r.(granica lądowa i morska), 29 marca 2008 r.(granica powietrzna)
o Malta – 21 grudnia 2007 r.(granica lądowa i morska), 29 marca 2008 r.(granica powietrzna)
o Niemcy – 26 marca 1995 r.
o Norwegia – 25 marca 2001 r.
o Polska – 21 grudnia 2007 r.(granica lądowa i morska), 29 marca 2008 r.(granica powietrzna)
o Portugalia – 26 marca 1995 r.
o Słowacja – 21 grudnia 2007 r.(granica lądowa i morska), 29 marca 2008 r.(granica powietrzna)
o Słowenia – 21 grudnia 2007 r.(granica lądowa i morska), 29 marca 2008 r.(granica powietrzna)
o Szwecja – 25 marca 2001 r.
o Węgry – 21 grudnia 2007 r.(granica lądowa i morska), 29 marca 2008 r.(granica powietrzna)
o Włochy – 26 października 1997 r.
Państwa, które chcą przystąpić do SCHENGEN
• państwa, których przystąpienie do strefy Schengen planowane jest na 1 listopada 2008 r.:
o Liechtenstein
o Szwajcaria
• inni sygnatariusze umowy:
o
Bułgaria (2011)
o Cypr (2009)
o Rumunia (2011)
